ÖZET

 Günümüzde tüm ülkeler yeni gelişmelere ve teknolojik değişimlere uyum sağlama sorunuyla karşı karşıyadır. Yeni gelişmeler işgücü piyasasını da etkilemekte, nitelikli işgücü ihtiyacı artmaktadır. Son on yıllarda, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler gibi ülkemizde de temel sorunlardan biri işsizlik ve genç işsizliğidir. Ancak işsizliğin yanında nitelikli işgücü ihtiyacı da sorunun bir başka boyutudur. Son dönemde, özellikle meslek eğitimi veren meslek yüksekokullarının sayısında önemli artışlar olmuş, yurdun her yanında yeni meslek yüksekokulları açılmıştır. Yine de ülkemizdeki yüksek öğrenim yapmak isteyen gençlerin büyük bir bölümü üniversite eğitimi alma imkanını bulamazken, yüksek gelir ve güvence sağlayan mevkilere ulaşmanın en etkili yolunun fakülte eğitimi olduğunu düşünen pek çok genç ise meslek yüksekokullarında eğitim almak istememektedir. Bu aşamada çağdaş bir eğitim anlayışı çerçevesinde mevcut yüksek eğitim kurumlarının öğrencilerin ihtiyaçları çerçevesinde düzenlenmesi, öğrencilerin karşılaştıkları sorunların bilinmesi ile daha yararlı olacaktır. Bu nedenle, meslek yüksekokullarında okuyan gençliğin çalışma hayatından beklentilerini belirlemek amacıyla Uludağ Üniversitesi bünyesinde kurulu bulunan meslek yüksekokullarında okuyan öğrencilere yönelik bir çalışma yapılmıştır.

Ülkelerin gelecekteki ekonomik başarısında önemli roller üstlenecek olan, gerekli bilgi ve beceri ve işgücü potansiyeline sahip olmak için gençlerin ve çocukların gerekli eğitimi almaları gerekmektedir. Bu; ekonomideki rekabet gücünü arttırmanın temel koşuludur.(1) Bu nedenle, bir ülkede okullaşma oranının yüksek olması ile birlikte ekonomik yapılanmanın ihtiyaç duyduğu beceri ve yeteneğe sahip işgücünü sağlamaya yönelik bir eğitim sistemi oluşturmak, ülkelerin küresel ekonomiye uyum sağlama şansını arttıracaktır. Günümüzde tüm ülkeler yeni gelişmelere ve teknolojik değişimlere uyum sağlama sorunuyla karşı karşıyadır. Yeni gelişmeler işgücü piyasasını da etkilemekte, nitelikli işgücü ihtiyacı artmaktadır. İstihdam ve işsizlik sorunu ise, özellikle niteliksiz gençler bakımından giderek artmaktadır. Bu soruna bağlı olarak nitelikli işgücü sağlayan meslek eğitiminin önemi de artmaktadır.(2) Mesleki eğitim; işgücünün verimliliğini arttırmanın, uyum sağlamanın dolayısıyla işletmelerin rekabetini güçlendirmenin ve işgücü piyasasının belirli yetersizliklerini gidermenin temel aracıdır.(3) Bu aracın, piyasanın gereklerine uygun biçimde insan kaynağı ile fiziksel sermayenin farklı bileşenlerini bir araya getirmesi beklenmektedir.(4)

Son on yıllarda, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler gibi ülkemizde de temel sorunlardan biri işsizlik ve genç işsizliğidir. Ancak işsizlik yanında nitelikli işgücü ihtiyacı da sorunun bir başka boyutudur. Temel yanılgılardan biri işgücünü bir bütün olarak ele almaktır. Oysa özellikle son dönemde teknolojik gelişmelere ve ihtisaslaşmaya bağlı olarak, aynı iş ve meslekler de bile, aynı işyerlerinde farklı düzeyde bilgi, beceri ve yeteneklere sahip işgücüne olan ihtiyaç hızla artmakta, buna karşın eğitim sistemi içinde aynı düzeyde eğitime ve işgücü piyasasında aynı düzeyde işgücüne olan talep artmaktadır. Bir diğer deyişle, bir yandan gençler ve onların aileleri örgün eğitimin son halkası olan fakülte eğitimini öncelikle talep ederken, meslek yüksekokullarının azlığı ve işgücü piyasası içinde dolduracağı açığın önemi yeterince kavranamadığı için beklenen talep yaratılamamaktadır. Bunun doğal sonucu olarak; bir yandan işgücü piyasası içinde nitelikli ara eleman ihtiyacı fakülte ve yüksekokul mezunları tarafından doldurularak, diğer yandan meslek yüksekokulu mezunları niteliksiz eleman şeklinde istihdam edilerek iki yönlü gizli işsizlik yaratılmaktadır.

Sonuçta; işgücü piyasası içindeki bu yapı, ülkemizdeki gerçek işgücü talebinin net olarak ortaya çıkmasını engellerken, mesleki eğitimin arz ve talebinin yanlış yönlenerek, önemli maddi kayıplara neden olmakta aynı zamanda işgücü piyasasında yeterli talebi bulamayan, talep edilmeleri halinde ise kendi bilgi ve becerilerine uygun işlerde çalıştırılmayan buna bağlı olarak da yeterli geliri elde edemeyen meslek yüksekokulu mezunları, aldıkları mesleki eğitimden dolayı bir eziklik ve iş tatminsizliği hissetmektedirler. Bu nedenle meslek yüksek okullarına yeterli talep oluşmamakta, bu okullara girenlerin büyük bir bölümü ise mezun olduklarında öncelikli hedef olarak işgücü piyasasına girmek yerine, 4 yıllık fakülte ve yüksekokullara devam etmeyi seçmektedirler.

Son dönemde, özellikle meslek eğitimi veren meslek yüksekokullarının sayısında önemli artışlar olmuş, yurdun her yanında yeni meslek yüksekokulları açılmıştır. Yine de ülkemizdeki yüksek öğrenim yapmak isteyen gençlerin büyük bir bölümü üniversite eğitimi alma imkanını bulamazken, yüksek gelir ve güvence sağlayan mevkilere ulaşmanın en etkili yolunun fakülte eğitimi olduğunu düşünen pek çok genç de meslek yüksekokullarında eğitim almak istememektedir. Bu aşamada çağdaş bir eğitim anlayışı çerçevesinde mevcut yüksek eğitim kurumlarının öğrencilerin ihtiyaçları çerçevesinde düzenlenmesi, öğrencilerin karşılaştıkları sorunların bilinmesi ile daha yararlı olacaktır. Bu nedenle, meslek yüksekokullarında okuyan gençliğin çalışma hayatından beklentilerini belirlemek amacıyla Uludağ Üniversitesi bünyesinde kurulu bulunan değişik meslek yüksekokullarında 2000-2001 eğitim-öğretim yılında okuyan ikinci sınıf öğrenciler arasından mezun olacakları son ay içinde rassal örneklem yöntemi ile bir araştırma yapılmıştır. 124’ü kız, 90’ı erkek toplam 214 öğrenciden elde edilen bulgular STATISTICA paket programı aracılığı ile değerlendirilmiştir.

 

A . Kimlik ve Eğitim Süreci ile İlgili Bilgiler

Ankete katılan öğrencilerin halen okumakta oldukları meslek yüksekokulu ve bağlı bulundukları programlar, daha önce yaşadıkları bölge, eğitim hayatı bilgileri ve mezun oldukları lise ile ilgili sorularla rassal örneklemle seçilen öğrencilerin genel bir profili çıkarılmıştır.

Tablo 1:Öğrencilerin Okudukları Okullara ve Alanlara Göre Dağılımı

 

Ankete katılan öğrencilerin 31’i Uludağ Üniversitesi Görükle kampüsünde bulunan Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, 32’si Ali Osman Sönmez kampüsünde bulunan Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, 28’i Sosyal Programlar, 23’ü Teknik Programlar olmak üzere toplam 51 öğrenci Bursa il merkezine 82 km uzaklıkta bulunan Mustafakemalpaşa ilçesinde kurulu olan Mustafakemalpaşa Meslek Yüksekokulu, 30’u Sosyal Programlar, 11’i Teknik Programlar olmak üzere toplam 41 öğrenci Bursa il merkezine 65 km uzaklıkta bulunan Karacabey ilçesinde kurulu olan Karacabey Meslek Yüksekokulu, 32’si Sosyal Programlar, 27’si Teknik Programlar olmak üzere toplam 59 öğrenci Bursa il merkezine 52 km uzaklıkta bulunan Yenişehir ilçesinde kurulu olan Yenişehir Meslek Yüksekokulunda öğrenimlerini sürdürmektedir.

Tablo 2: Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre Devam Ettikleri Programlar

 

 

Pearson Chi-square 32,041 sd=7 p=,00004

Ankete katılan öğrencilerin cinsiyetleri ile devam ettikleri programlar ilişkilendirildiğinde Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulunda %71, Karacabey Meslek Yüksekokulunda %81,8, Yenişehir Meslek Yüksekokulunda %51,9 ile erkek öğrencilerin ağırlıklı olduğu, Mustafakemalpaşa Meslek Yüksekokulunda ise %78,3 ile kız öğrencilerin ağırlıklı olduğu görülmektedir. Mustafakemalpaşa Meslek Yüksekokulunda eğitim veren teknik programların ziraat alanında olması bu farklılaşmanın temel nedeni olarak gösterilebilir. Öte yandan Mustafakemalpaşa Meslek Yüksekokulunda %71,4, Karacabey Meslek Yüksekokulunda %60, Yenişehir Meslek Yüksekokulunda %81,3, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulunda %56,2 ile sosyal programlarda kız öğrencilerin ağırlı olarak bulunduğu görülmektedir.

Tablo 3:Öğrencilerin En Uzun Yaşadıkları Bölgelere Göre Dağılımı

 

Ankete katılan öğrencilerin yaklaşık %72’sinin eğitim hayatlarının büyük bölümünü Marmara Bölgesinde geçirenlerden oluştuğu, %8,4 ile Ege bölgesi, %4,7 ile Batı Karadeniz Bölgesi, %4,2 ile Akdeniz Bölgesinden gelen öğrencilerin Uludağ Üniversitesine bağlı Meslek Yüksekokullarında okumayı tercih ettiği görülmektedir.

 

Tablo 4:Cinsiyete Göre En Uzun Yaşadıkları Bölgelerin Dağılımı

Cins \Bölge	Marmara	%	Ege	%	Ak Deniz	%	İç Ana.	%	Doğu Kara	%	Batı Kara	%	Doğu Ana.	%	G.Doğu Ana.	%
Kız	96	77,4	14	11,3	5	4,0	3	2,4	2	1,6	3	2,4	1	0,8	0	0,0
Erkek	60	66,7	4	4,4	4	4,4	5	5,6	4	4,4	7	7,8	3	3,3	3	3,3

Pearson Chi-square 15,736 sd=7 p=,02766

Ankete katılan kız öğrencilerin %77,4’ü Marmara, %11,3’ü Ege bölgesinden eğitimlerini sürdürmek amacıyla Bursa’yı tercih ederken daha uzak bölgelerden gelen kız öğrenci sayısı son derece azdır. Erkek öğrencilerin %66,7’si Marmara, 4,4’ü Ege, 7,8’i Batı Karadeniz bölgesinden gelmiştir. Ayrıca diğer bölgelerden gelen erkek öğrenci sayıları da kız öğrencilerden daha fazladır. Bu bulgulardan erkek öğrencilerin kız öğrencilere göre uzak mekanlara okumak amacı ile gitmeye daha yatkın oldukları sonucu çıkartılabilir.

Tablo 5:Öğrencilerin En Uzun Yaşadıkları Yere Göre Dağılımı

Ankete katılan öğrencilerin %38,4’ü öğrenimlerinin büyük bölümünü büyükşehirde, %32,7’si ilde, %25,2’si ise ilçede tamamlamıştır.

Tablo 6:Mezun Oldukları Liselere Göre Dağılım

Ankete katılan öğrencilerin mezun oldukları eğitim kurumuna göre dağılımı incelendiğinde %39,3’ünün klasik eğitim veren düz devlet liselerinden, %6,1’inin süper liselerden, %1,4’ünün özel liselerden, %0,9’unun anadolu liselerinden mezun oldukları, ancak yarıya yakının öğrencinin meslek eğitimi veren okullardan geldiği görülmektedir.

Öğrencilere “eğer mesleki eğitim veren bir okuldan mezun olmuşlarsa, mezun oldukları bölümün halen eğitim aldıkları bölümün devamı olup olmadığı” sorulduğunda, bu soruya cevap veren 127 öğrenciden sadece 67’si evet cevabı vermiştir. Ankete katılan öğrencilerin halen okumakta oldukları alan ile mezun oldukları liseler ilişkilendirildiğinde Tablo 7’ye ulaşılmıştır.

Tablo 7:Öğrencilerin Mezun Oldukları Liselere Göre Devan Ettikleri Bölümlerin Dağılımı

 

Lise\ Yük.okul	K.B Sosy	%	K.By Teknk	%	Y.Şh Sosy	%	Y.Şeh Teknik	%
D.Lise	13	43,3	5	45,5	0	0,0	17	62,9
Ö.Lise	0	0,0	0	0,0	0	0,0	0	0,0
M. Lisesi	6	20,0	5	45,5	1	3,13	5	18,5
Ana. L.	0	0,0	0	0,0	0	0,0	0	0,0
Ana.M.L	2	6,7	0	0,0	0	0,0	1	3,7
SüperL	1	3,3	0	0,0	0	0,0	0	0,0
Ticaret L	4	13,3	1	9,1	23	71,9	1	3,7
A.Ticaret	1	3,3	0	0,0	8	25,0	0	0,0
İmam Hatip	3	10,0	0	0,0	0	0,0	1	3,7
Yurtdışı Lise	0	0,0	0	0,0	0	0,0	0	0,0
Diğer	0	0,0	0	0,0	0	0,0	2	7,4

Pearson Chi-square 216,811 sd=70 p=,00000

Tablo 7’den de izlenebileceği gibi, ankete katılan öğrencilerin büyük bölümü mezun oldukları bölüm ile hiçbir ilişkisi bulunmayan bölümlere girmişlerdir. Örneğin, anketin yapıldığı öğretim döneminde sosyal alanlarda yalnızca işletmecilik programı bulunan Mustafakemalpaşa Meslek Yüksekokulu’ndan ankete katılan öğrencilerin %60,7’si düz lise, %10,7’si süper lise, %7,1’i Anadolu lisesi mezunu iken, hiç Ticaret Lisesi ya da Anadolu Ticaret Lisesi mezunu bulunmamaktadır. Ancak yine, tek sosyal programla eğitim yapan Yenişehir Meslek Yüksekokulu Bilgisayarlı Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı’ndan ankete katılan öğrencilerin %71,9’u Ticaret Lisesi, %25’i ise Anadolu Ticaret Lisesi mezunudur. Öte yandan, ankete katılan teknik programlar öğrencilerinin büyük bir bölümünün düz lise mezunu olması da bir başka ilgi çekici noktadır.

 

Tablo 8:Eğitim Aldığı Bölümün Öğrenci Tarafından Benimsenmesi

Ankete katılan öğrencilerin %67’si bölümün kendine uygun olduğuna inanmaktadır. Oysa öğrencilerin büyük bölümü daha önce mezun oldukları lise ile bağlantısı olmayan bölümleri seçmiştir. Nitekim, meslek yüksekokulunda eğitim gördüğü bölümün kendisine uygunluğu ile mezun olduğu okul ilişkilendirildiğinde aralarında %5 düzeyinde anlamlı bir ilişki çıkmamıştır (Pearson Chi-square 20,011 sd=20 p=,45727). Yine, aynı öğrencilerin %43,5’inin halen okudukları bölümü tercih formlarında 11 ve daha üstü bir kademede tercih etmiş olmaları da meslek tercihlerinin yüksek öğretim aşamasında da bilinçli olmadığı yönündeki yargıları güçlendirmektedir.

Tablo 9:Okudukları Bölümden Memnuniyetin Tercih Sıralamasına Göre Değerlendirilmesi

 

Pearson Chi-square 10,265 df=6 p=,11397

Ankete katılan öğrencilerin halen okudukları bölümü kaçıncı sırada tercih ettiklerinin eğitim aldıkları alanının kendilerine uygun bulmaları ile ilişkilendirildiğinde %5 anlamlılık düzeyinde anlamlı bir sonuç çıkmamaktadır. Öğrencilerin kaçıncı sıradaki tercihlerine girerlerse girsinler genellikle eğitim aldıkları alanı kendilerine uygun gördükleri gözlenmektedir. Bunun temel nedenlerinden birinin, öğrencilerin her ne kadar ilk hedefleri 4 yıllık bir eğitim almak olsa da, lise sonrası örgün eğitim alma hakkını elde edenlerin oranının elde edemeyenlere göre çok az olmasından kaynaklandığı ve gençlerin kendi durumlarını göreceli olarak iyi bulmalarından kaynaklandığı düşünülebilir.

Tablo 10: Okuldan memnuniyetsizlik nedenlerine göre tercih sıralaması

 

Pearson Chi-square 3,657 df=9 p=,93251

Öte yandan “okuduğunuz bölümün size uygun olmamasının temel nedeni nedir?” sorusuna aldığı eğitimin kendisine uygun olmadığını söyleyen 67 öğrenciden 33 tanesi daha tercihleri yaparken başka bir alanda eğitim görmeyi istediğini, 16’sı ise iki yıllık bir okula istemeyerek girdiklerini belirtmiştir. Bir başka anlatımla gençler puanları tutan herhangi bir yere de sadece yüksek eğitim yapmak ya da kazanmış olmak için girebilmektedirler. Bu durumda zaman içinde karşımıza sorun olarak çıkmaktadır.

Tablo 11:Mezun olunan liselere göre mesleki eğitim alınan alanı uygun bulmama nedenleri

 Okuduğu bölümün kendisine uygun olmadığını düşünen toplam 67 öğrencinin mezun olduğu liselere göre dağılımı incelendiğinde %5 anlamlılık düzeyinde anlamlı sonuçlar elde edilmese de, mesleki eğitim veren liselerden mezun olan öğrencilerin gerek lise düzeyinde meslek seçmedeki isabetli olmadığını düşündükleri dalda devam etmeleri gerekse mesleğin ayrıntılarını inceledikçe mesleği kendilerine uygun bulmamalarının yaygın olduğu gözlenirken bunun ötesinde düz liselerden gelen öğrencilerin de ağırlıklı olarak istediği değil puanının tuttuğu yerde bulunma düşüncesi ile tercihlerini ortaya koyması tablodaki sonuçlara ulaşmamızda önemli etken olduğu kanısındayız. Meslek yüksekokullarının temel amacının sanayi ve hizmetler kesimine nitelikli ara eleman yetiştirmek olduğu düşünülürse, bu okullardan mezun olanların yaklaşık %35’inin okullarını benimsememiş olması bunların daha sonra aldıkları eğitimi kullanma niyetinde olmayacağının işaretlerini vermektedir. Bu durum orta vadede karşımıza hiç de gözardı edilmeyecek bir kaynak israfı çıkarmaktadır.

Tablo 12:Öğrencilerin İki Yıllık Eğitimin Yeterliliği Hakkındaki Düşünceleri

Ankete katılan öğrencilere iki yıllık eğitim sürecinin mesleğe hazırlanarak çalışma hayatına atılmak için yeterli olup olmadığı sorulduğunda, %60,3’ü yetersiz olduğunu belirtmiştir. Yeterli olduğunu belirtenlerin oranı ise %17,3’tür. Meslek yüksekokullarında karşılaşılan sorunların başında öğrencilerin eğitimin niteliği ile ilgili kaygılar yerine 2 yıl olmasından kaynaklanan önyargıları gelmektedir. Toplum tarafından tanınmayan, bu nedenle kapsamı ve hedefleri bilinmeyen meslek yüksekokulları bütün bunların sonucunda artık bu eğitimi tamamlama aşamasına gelmiş öğrenciler tarafından da %60 oranında yetersiz olarak görülmektedir. Nitekim Tablo 13’de de bunun sonuçları üzerine bir değerlendirme vermektedir.

Tablo 13:İki Yıllık Eğitim Almanın Öğrenciye Hissettirdiği Duygu

Dört yıl eğitim veren fakülte veya yüksekokullardan biri yerine iki yıl eğitim veren bir meslek yüksekokulunda okumanın öğrenci üzerinde yarattığı etkiyi anlamak amacıyla öğrencilere duyguları sorulduğunda, alınan cevaplar Tablo 13’de görülmektedir. Ankete katılan öğrencilerin %60,3’ü mevcut koşullarda durumlarından memnun olduklarını belirtirken, %21’i ezik, %4,7’si tembel ve başarısız hissetmektedir. Mutlu olduğunu söyleyenlerin oranı ise %5,6’dır. Ancak Tablo 12’deki sonuçlarla bir arada değerlendirildiğinde bu kitlenin genel olarak meslek yüksekokulunda eğitim almış olmaktan hoşnut olmadığı gözlenmektedir. Nitekim Tablo 14 ankete katılan öğrencilerin öğrenim hayatları ile ilgili olarak sorulan geleceğe ilişkin planlarını yansıtmaktadır.

 

Tablo 14 : Öğrencilerin Öğrenim Hayatları İle İlgili Planları

Ankete katılan öğrencilere okulu bitirdikten sonra öğrenimlerini sürdürmek konusundaki kararları sorulduğunda, %59,3’ü dikey geçiş sınavlarına girerek eğitimini sürdürmeyi planladığını, %23,9’u ise yeniden üniversite giriş sınavlarına girerek istedikleri bölümde okuma şansını deneyeceklerini belirtmişlerdir. %7,9’luk bir kesim henüz kararını verememişken, öğrencilerin %1,9’u eğitim hayatını sürdürmeyi düşünmediğini belirtmiştir. Diğer cevabını veren 12 kişiden büyük çoğunluğu yurtdışına gitmeyi istediklerini, yeterli imkan bulmaları halinde eğitimlerine orada devam edeceklerini belirtmiştir.

Tablo 15 :Öğrencilerin Duygularına Göre Gelecekle İlgili Eğitim Hedefleri

 

Pearson Chi-square 13,640 sd=16 p=,62548

Ankete katılan öğrencilerin geleceğe yönelik eğitimle ilgili hedefleri iki yıllık bir meslek yüksekokulunda okumalarının yarattığı duygularla ilişkilendirildiğinde %5 anlamlılık düzeyinde anlamlı bir ilişki çıkmamıştır. İki yıllık bir meslek yüksekokulunda okuduğu için eziklik hisseden, tembel ve başarısız olduğunu düşünen öğrenciler kadar mevcut koşullarda durumunun iyi olduğuna inanan öğrencilerinde büyük bir kısmının gerek üniversite sınavına girerek gerekse Dikey Geçiş Sınavına girerek 4 yıllık bir fakülte ya da yüksekokula gitmeyi hedefledikleri görülmektedir.

Çalışma hayatına girmek için mesleki eğitim önemli bir basamaktır. Mesleki eğitim çıraklık eğitim merkezlerinden meslek liselerine kadar çeşitli kademelerdeki yaygın ve örgün eğitim kurumlarında verilmektedir. Örgün eğitim içinde, mesleki eğitimin son halkası yüksek eğitim kurumlarıdır. Meslek eğitimi alan gençlerin bu sürecin sonuna geldiklerinde girecekleri çalışma hayatından beklentileri aldıkları eğitime, edindikleri bilgi ve becerilere ve doğal olarak işgücü piyasasının koşullarına göre şekillenmektedir.

Tablo 16: Öğrencilerin Eğitim Gördüğü Meslek Dalında Çalışma Fikri

 

Öğrencilerin büyük bölümünün ( %59,3 ve %27,6 ) eğitim gördüğü alanda çalışmak istedikleri ancak %27,6’lık kesimin ülkedeki işsizlik problemleri nedeniyle iş bulamama endişesi taşıdığı görülmektedir.

Tablo 17:Öğrencilerin Eğitim Aldıkları Programlara Göre İlgili Alanda Çalışma Düşüncesi

Ankete katılan öğrencilerin aldıkları mesleki eğitimden sonra bu alanda çalışma istekleri, okudukları programlarla ilişkilendirildiğinde Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu, Mustafakemalpaşa Meslek Yüksekokulu sosyal programları, Karacabey Meslek Yüksekokulu sosyal programları ve Yenişehir Meslek Yüksekokulu öğrencilerinin yarıdan fazlası eğitim aldıkları alanda çalışmak istediğini belirtmiştir. Ancak, Mustafakemalpaşa Meslek Yüksekokulu teknik bölümleri öğrencilerinin %56,5’i eğer iş bulabilirse çalışacağını belirtmiştir. Yukarıda da belirtildiği gibi, Mustafakemalpaşa Meslek Yüksekokulu teknik bölümlerinde yalnız ziraat ile ilgili programlar bulunmakta ve bu bölümde ağırlıklı olarak kız öğrenciler okumaktadır.

Tablo 18: Öğrencilerin İş Bulmak İçin Tercih Ettikleri Yöntem

Ankete katılan öğrencilerin %35,1’i tanıdıkları aracılığıyla, %28’i çalışmayı düşündükleri işyerlerini ziyaret ederek ya da iş başvuru formlarını göndererek, %15,4’ü gazete ilanları aracılığı ile iş bulmayı düşünmektedir. Öğrencilerin %6,1’i ailelerinin yanında çalışacağını, %2,3’ü kendi işlerinde çalışacaklarını belirtmişlerdir.

Tablo 19 : Öğrencilerin Aldıkları Eğitimin İş Bulmalarındaki Yararı Konusunda Görüşleri

 Tablo 19’da da görüldüğü gibi, ankete katılan öğrencilerin %64,9’u aldıkları eğitimin işe girişte kendilerine kısmen öncelik sağlayacağını, sadece aldıkları eğitimin yeterli olmayacağı düşüncesindedirler.

Tablo 20 : Öğrencilerin Devam Ettikleri Programlara Göre Aldıkları Eğitimin İş Bulmalarındaki Yararı Konusunda Görüşleri

Pearson Chi-square 28,382 sd=14 p=,01268

Tablo 20’den de görüldüğü gibi, ankete katılan öğrencilerin %65’inden fazlası aldıkları eğitimin kısmen iş bulmalarında katkıda bulanacağı yönünde görüş bildirirken, Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu öğrencilerinin %41,9’u kısmen, %38,7’si ise işe alınmalarında öncelikle etkili olacağını düşünmektedirler.

Tablo 21 : Öğrencilerin Gelecekte Kendilerini En Çok Rahatlatacağını Düşündükleri Koşul

Ankete katılan öğrencilere, gelecekte onları en çok rahatlatacak koşulun ne olabileceği sorulduğunda öğrencilerin %27,6’sı beceri ve yeteneklerini, %21,5’i iyi bir işi, %13,6’sı kendi işini kurmasını, %13,6’sı da ekonomik özgürlüğünü elde etmesini kendisini rahatlatacak koşul olarak gördüğünü belirtmiştir.

Tablo 22 : Öğrencilere Meslek Yüksekokulunda Okumanın Sağladığı Katkı

 Tablo 22’de, ankete katılan öğrencilerin meslek yüksekokulunda okumalarının kendilerine sağladığı katkı ile ilgili görüşleri bulunmaktadır. İki yıllık eğitim süreci sonunda öğrencilerin %42,5’i mesleki açıdan geliştiğini, %30,8’i toplum içinde yeni bir yere sahip olduğunu düşünürken, %20,6’sı bu süreci sadece diploma almak olarak görmekte, 2 öğrenci ( %0,9 ) ise diplomayı da önemsemediğini, hiçbir katkısının bulunmadığını belirtmektedir. Ankete, diğer cevabını veren öğrencilerden bazıları hızla gelişen ve değişen piyasa koşullarında kendilerini yenilemeleri koşulu ile okullarının katkılarının hem mesleki hem de toplumsal anlamda kendilerine yol gösterici olacağını ifade etmişlerdir.

Tablo 23 :Öğrencilerin Okudukları Programlara Göre Okullarından Sağladıkları Katkı

Pearson Chi-square 39,412 sd=28 p=,07465

Ankete katılan öğrencilerin devam ettikleri programlarla, bu programların kendilerine sağladığı katkı ilişkilendirildiğinde belirgin bir farklılaşma çıkmamasına karşılık, öğrencilerin %40 ile %58 arasında değişen oranlarla okullarının kendilerine öncelikle mesleki katkı sağladığını düşündükleri görülmektedir. Okudukları okulların sağladığı katkı değişkeni, ankete katılan öğrencilerin mezun oldukları liseler ile ilişkilendirildiğinde %5 anlamlılık düzeyinde anlamlı bir ilişki bulunmasa da, ( Pearson Chi-square 54,384 sd=4 p=,06435 ) Yenişehir Meslek Yüksekokulu sosyal programlarına devam eden öğrencilerin, ki Tablo 2’den de izlenebileceği gibi %71,9’u Ticaret Lisesi mezunudur, okullarından elde ettiklerini düşündükleri %46,9 oranında sadece diploma, %37,5 oranında ise toplumsal katkıdır.

Tablo 24 : Öğrencilere Okullarının Sağladığı Katkıya Göre Aldıkları Eğitimin İşe Girerken Öncelik Sağlayacağı İnancı

 Pearson Chi-square 33,551 sd=8 p=,00005

Meslek yüksekokulunda alınan eğitimin sağladığı katkı, mezun olduktan sonra işe girişte alınan eğitimin öncelik sağlayacağı değişkeni ilişkilendirildiğinde %5 düzeyinde anlamlı bir ilişki çıkmıştır. Eğitim sürecinin kendilerini mesleki açıdan geliştirdiğini belirten öğrencilerin %62,6’sı aldıkları eğitimin iş bulmada kendilerine kısmen, %29,7’si öncelik sağlayacağını belirtmiştir. Eğitim sürecinin kendilerine toplumsal anlamda katkı sağlayacağını belirtenlerin ise, %69,2’si kısmen öncelik, %20’si öncelik sağlayacağını belirtmiştir. Sadece diploma sağlayacağını belirtenlerin de %70,5’i kısmen öncelik sağlayacağını, %27,3’ü ise diplomanın da öncelik sağlamayacağını belirtmişlerdir.

Tablo 25 : Gelecekte Alınan Eğitimle Elde Edilebilecek Başarılar

Ankete katılan öğrencilerin %29’u aldıkları eğitimden sonra iyi bir girişimci olabileceğini, %26,2’si herhangi bir işte çalışabileceğini, %17,3’ü mesleğinde daha ileri düzeye gelebileceğini düşünürken, %19,6’sı bu alanda başarılı olacağını düşünmemektedir.

SONUÇ ve GENEL DEÄžERLENDİRME 

Uludağ Üniversitesi’ne bağlı Meslek Yüksekokulu öğrencileri ile yapılan bu çalışma sonucunda, öğrencilerin meslek eğitiminden ve gelecekten beklentileri çevresel koşullar da gözönüne alınarak değerlendirildiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.

•         Ziraat ile ilgili programlar dışında teknik programlar erkek öğrenciler, sosyal programlar ise kız öğrenciler tarafından ağırlıklı olarak tercih edilmektedir.

•         Uludağ Üniversitesine bağlı Meslek Yüksekokulları ağırlıklı olarak Marmara Bölgesinde yaşayan gençler tarafından ( %72,9 ) tercih edilmektedir. Kız öğrenciler arasında Marmara bölgesinden gelenlerin oranı %77’ye ulaşmaktadır.

•         Meslek yüksekokullarına, meslek liselerinden mezun olan öğrencilerin sınavsız alınması ile ilgili düzenlemelerin yapıldığı dönemde, klasik devlet liselerinden mezun olmasına karşın tercih eden öğrencilerin oranı %39,3 iken, özel liseler, anadolu liseleri ve süper liselerle bu oranın %47,7’ye ulaşması oldukça dikkat çekicidir. Öte yandan, meslek liselerinden gelen öğrencilerin ise, ancak yarıya yakın bir kısmının daha önce aldıkları eğitim ile uyumlu bir eğitimi tercih ettikleri görülmektedir ki, bu aşamada gençlerin belirli bölümünün meslek eğitimi için harcadıkları emekleri çok kolay harcadıklarını, bu yolla hem kendi bilgi, beceri, emek ve zamanlarını verimli olarak kullanmadıkları, hem de eğitim sürecinde ayrılan kaynakların boşa gittiğinin özellikle vurgulanması gerekmektedir.

•         Ankete katılan öğrencilerin %60,3’ü 2 yıllık eğitim süresini yetersiz görmektedir. Nitekim, gelecekle ilgili eğitim konusundaki planları sorulduğunda, öğrencilerin %59,3’ü Dikey Geçiş Sınavı’na (DGS) gireceğini belirtmiştir. Bu veriler ışığında, eğitim sistemini sorgulamak yanında, kanımızca asıl sorgulanması gereken; meslek yüksekokullarının yeterince tanınmaması ve buna bağlı olarak toplumun dolayısıyla da gençlerin yüksek öğrenim olarak yalnız 4 yıllık eğitimi esas almalarıdır. Nitekim, bulunduğu ortamdan uzaklaşma isteğinin nedeni olarak, 2 yıllık bir okulda okumasını gerekçe gösterenlerin oranı %13,6 iken, meslek yüksekokulunda okuduğu için kendini ezik hissedenlerin oranı %21, tembel ve başarısız hissedenlerin %4, mevcut koşullar içinde idare ettiğini yani kabullenmeye çalıştığını ifade edenlerin oranı %60,3’tür. Oysa, günümüzde hızla gelişen ve değişen üretim sürecinde tüm dünya gibi ülkemiz de bir yandan işsizlik sorunu ile baş etmeğe çalışırken, diğer yandan da nitelikli ara eleman ihtiyacını karşılayamadığı için üretimde ciddi kayıplarla karşılaşmaktadır. Meslek yüksekokullarının kurulmasındaki ana amaçlardan birinin de nitelikli ara eleman ihtiyacının karşılanması olduğunun tanıtılması, kanımızca temel görevlerimizden biri olacaktır.

•         Her ne kadar ankete katılan öğrencilerin büyük bölümü iki yıllık bir meslek yüksekokulunda eğitim almaktan mutlu olmasalar da okuldan mezun olma aşamasına geldiklerinde, çok büyük bir çoğunluğunun eğitim gördüğü alanda çalışmayı düşündüğü görülmektedir. Ancak, yine de ülkemizde süregiden işsizlik gençler için kaygı kaynağı olmakta, bu nedenle gençlerin bir kısmı “eğer iş bulabilirsem” ifadesini tercih etmektedir.

•         Gençlerin yarıdan fazlası aldıkları eğitimin işe alınmalarında kısmen etkili olacağını belirtmişlerdir. Özellikle, teknik programlara devam eden öğrenciler aldıkları eğitimin iş hayatına girmede kendilerine öncelik sağlayacağını, sosyal programlara devam eden öğrencilerden daha fazla inanmaktadırlar. Ancak, ziraat ile ilgili programlara devam eden öğrencilerin büyük bir bölümü işsizlik kaygısı duymaktadırlar.

•         Ankete katılan gençlerin geleceğe ilişkin planlarını kendilerine güven üzerine kurduğu görülmektedir. “Gelecekte sizi rahat ettirecek en önemli koşulun hangisi olduğu” yargısına gençlerin büyük bölümü, özne olarak kendisini konu alan yargılarla ifade etmiştir. Beceri ve yetenek ( %27 ), iyi bir iş ( %21 ), kendi işini kurma ( %13,6 ), ekonomik özgürlük ( %13,6 ) tercih edilen yargılar olurken, devlet memurluğu, ailenin parasal geliri, nüfuzlu yakınların varlığı önemsenmeyen yargılar olmuştur.

•         Ankete katılan öğrencilerin %42,6’sı meslek yüksekokulunda eğitim almanın kendilerine mesleki gelişim, %30,8’i toplumsal anlamda statü, %20,6’sı sadece diploma sağladığını inanmaktadır. Eğitim sürecinin kendilerini mesleki açıdan geliştirdiğini, toplumsal anlamda statü sağladığını belirten öğrenciler, aldıkları eğitimin iş bulmada kendilerine kısmen öncelik sağlayacağına inanmaktadır ki, kanımızca dünya ekonomisi ile hızlı bir bütünleşme süreci yaşayan ülkemizde hızla değişen işgücü piyasasının taleplerine uygun işgücü arzı sağlamamanın ön koşullarında biri mesleki formasyon almaktır. Ancak işgücü piyasası koşullarına uygun arz sağlamanın mutlak koşulu sürekli eğitim almak, bir diğer ifade ile kendini değişen bilgi ve beceriler doğrultusunda sürekli yenilemektir. Bu nedenle, ankete katılan öğrencilerin büyük bölümünün okul eğitimini mutlak koşul olarak görmemesi kanımızca son derece memnun edici bir veridir.

 Notlar

1.       ÇOLAK, Ömer Faruk;Küreselleşme, Beşeri Sermaye ve Çocuk İşgücü, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu ,Yayın No:177,Ankara 1998, s.48-49.

2.       SCHULZE, Nesrin; Türkiye’de Meslek Eğitimi ve İşgücü Piyasası,İktisat Dergisi,Sayı 369, Temmuz 1997,s.70.

3.       CAILLODS, Françoise; Diversite et convergences de formation professionelle, Revue internationale du Travail,Vol.33,No 2,1994 s.267’den aktaran ERDUT, Zeki, Rekabetin İşgücü Piyasasına Etkisi,Türkiye Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası Yayını, No.29, İzmir,1998, s.81.

4.       LOCKE, Richard, vd; Repenserl l’etude comparee de relations professionelles: les enseignements d’une recherche internaionale, Revue internationale du Travail,Vol.34,No 2, 1995, s.160’dan aktaran ERDUT, a.g.e., s.81.

KAYNAKLAR

AYTAÇ, Serpil; Üniversite Gençliğinin Yüksek Öğretimde Karşılaştığı Sorunlar, Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayınları, No:81,Bursa, 1993.

AYTAÇ, Serpil;Üniversite Gençliğinin Çalışma Hayatı ile İlgili Beklenti ve Sorunları,İstihdam Dergisi, İ.İ.B.K. Yayını, Sayı:18,Ocak-Mart 1995, ss.3-15.

ÇOLAK, Ömer Faruk;Küreselleşme, Beşeri Sermaye ve Çocuk İşgücü, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu, Yayın No:177,Ankara, 1998.

ERBESLER, Ayfer;İstanbul İmalat Sanayiinde İşgücünün Eğitim Yapısı ve Teknolojik Değişmeye Uyum Sorunu, MPM Yayınları, No:356, Ankara,1987.

FRİEDRİCH EBERT VAKFI; Türkiye’de Mesleki Teknik Eğitim ve Sorunları, İstanbul, 1990.

İKV; Avrupa Topluluğu ve Türkiye’de Mesleki Eğitim,İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, No:119, İstanbul, 1992.

TİSK; Türkiye’de ve Dünyada Mesleki Eğitim, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu, Yayın No: 168, İnceleme Yayını No:20, Ankara, 1987.

ERDUT, Zeki; Rekabetin İşgücü Piyasasına Etkisi,Türkiye Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası Yayını, No.29, İzmir,1998,

SCHULZE, Nesrin; Türkiye’de Meslek Eğitimi ve İşgücü Piyasası,İktisat Dergisi,Sayı 369, Temmuz,1997,ss.70-80.

*Öğr.Gör. Dr. Zerrin YÖNEY FIRAT, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Yüksekokulu

** Öğr. Gör. Nilgün ÖZEL, Uludağ Üniversitesi, Mustafa Kemal Paşa Yüksekokulu

 

Cilt 25 Sayı 2 için tıklayınız >>