Yıl: 2004/ Cilt: 6 Sayı: 1 Sıra: 3 / No: 205 /     DOI:

E-Devlet Ve Uygulamaları
Öğr.Gör. Hilal YILDIRIR Öğr.Gör. Elif KARAKURT
Uludağ Üniversitesi - Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu

GİRİŞ

Günümüzde bilgisayar ve iletişim alanında baş döndürücü gelişmeler yaşanmakta ve buna bağlı olarak bilgi teknolojileri (BT) hızla gelişmektedir. Bunun yanısıra bilgi üretimi, stratejik önemini arttırarak ülke ve dünya ekonomi politikalarında belirleyici unsur olmaya başlamaktadır.

Bilgi ekonomisinin hızla yaygınlaşması ve bilginin geleceğin anahtarı konumuna yükselmesi, artan globalleşme eğilimleriyle birlikte rekabet olgusunu yaşamın her alanına taşımıştır. Artık rekabet, her birey, her firma ve kurum için küreselleşmiştir. Bilgi teknolojilerine yönelik yatırımların verimliliği, rekabet edebilme gücünü arttırmış ve özellikle gelişmekte olan ülkeler için bilgi ve teknoloji üretimi kilit nokta olmuştur. Günümüzde ucuz emek, doğal zenginlikler gibi geleneksel rekabet unsurları, yerini bilgi ve teknoloji üretimindeki yeteneklere bırakmıştır. Gelişmekte olan ülkeler bu gerçeği görerek bilgi ağırlıklı ekonomi hedeflemektedirler.

Ekonomide, hükümetler temel oyunculardan biri durumundadır. Bu kapsamda, hükümetler değişimin önünü kesebilen bir tavır içine girebilmekte yada yaratıcılık ve gelişim için bir destek görevi de görebilmektedir. Diğer bir ifadeyle hükümet politikaları bir ülkenin gelişmesinde önemli bir role sahip olmaktadır.

Klasik devlet anlayışında, hükümet tarafından verilen çeşitli hizmetlerde, vatandaşlar çok fazla bürokrasi işlemiyle karşı karşıya kalmaktadır. Basit prosedürler, çalışanlar için uygulanması karmaşık yapılar haline gelmekte ve bunun bir sonucu olarak, işlerin yürütülebilmesi için çok fazla sayıda personel ve memur işe alınmaktadır. Ayrıca, basit işlemler için sayısız formlar ve imzalar gerekebilmekte, bazı durumlarda işlemler aylarca sürmekte ve zaman kaybına yol açmaktadır.

Günümüzde bilgi teknolojilerinde yaşanan gelişmeler kamu kurumlarını da etkilenmiştir. Artık devletler bilgi ve iletişim teknolojisinin yeniliklerini kullanarak, "e-devlet"e dönüşmekte ve hizmet kalitesini iyileştirip etkinleştirmeye çalışmaktadırlar. Diğer bir deyişle, kamusal kurumlar, bilgi çağı araçlarını bizzat kullanarak içsel yenileşme ve dinamizm kazanma yeteneklerini geliştirme çabasında bulunmaktadırlar. Diğer taraftan devlet hizmetlerinin ileri teknoloji yardımıyla optimal hale gelmesi devlet-vatandaş ilişkilerini de etkileyecektir. Özellikle son yıllarda devlet-vatandaş ilişkisinde vatandaşın müşteri kapsamında değerlendirmeye başlanmasıyla, yaygın ve zahmetsiz hizmet sunulması sağlanarak, katılımcı ve demokratik bir devlet-vatandaş ilişkisi amaçlanmaktadır (INET-TR).

Klasik devletten e-devlet modeline geçiş sürecinde yaşanan değişiklikler aşağıdaki şekilde özetlenebilir;

KLASİK DEVLET ANLAYIŞI E-DEVLET ANLAYIŞI
Bürokratik kontroller Bireye hizmet ve toplumun güçlendirilmesi
İzole edilmiş idari fonksiyonlar Entegre kaynak hizmetleri, açık ve şeffaf devlet
Kağıt işi ve dosyalama Elektronik hizmet teslimatı
Zaman tüketen süreçler Hızlı, seri iş süreçleri
Elle düzenlenen finansal sözleşmeler Elektronik fon transferi (EFT)
Bağlantısız, birbirinden kopuk bilgi teknojileri Bütünleşmiş ağ çözümü
Her dönem idareci seçimi Gerçek, katılımcı ve sürekli demokrasi
Devlet-Vatandaş anlayışı Devlet Müşteri anlayışı

1. E-DEVLET (E-GOVERNMENT)

E-devlet, diğer bir ifadeyle elektronik devlet, internet ağlı bir hükümettir ve bu sistem öncelikle içeriden hukuk sistemlerini birbirine bağlanması gerektirmektedir. Buna bağlı olarak, hükümetin oluşturduğu ulusal bilgi altyapısı, dijital ortama erişebilen vergi mükellefleri, tedarikçiler, şirketler, seçmenler, okullar, araştırma merkezleri ve kitlesel medya gibi toplumsal kuruluşlarla diğer kamu kurumları ile bağlantı kurulabilmesini sağlamak durumundadır.

E-devlet kapsamında oluşturulan ağ, sadece hükümet maliyetlerini azaltmak için bir araç değil, aynı zamanda da hükümet programının yürütülme ve yönetim biçimlerini akılcı bir şekilde değiştirme biçimidir. Hükümetler, elektronik sistemleri kullanarak kamuya daha hızlı, daha hesaplı ve uygun biçimlerde kaliteli hizmetler sunmaktadır. Bu şekilde zaman ve uzaklık engelleri ortadan kaldırılarak, kamu bilgi ve hizmetleri istenildiği zaman ve istenildiği yerde verilebilmektedir.

e-Devlet en yalın biçimiyle;
"Devletin vatandaşlara karşı yerine getirmekle yükümlü olduğu görev ve hizmetler ile vatandaşların devlete karşı olan görev ve hizmetlerinin karşılıklı olarak elektronik iletişim ve işlem ortamlarında kesintisiz ve güvenli olarak yürütülmesidir." biçiminde tanımlanmaktadır (Türkiye Bilişim Derneği).

Bununla birlikte e-devlet için çeşitli tanımlar da yapılmaktadır. Bunlardan bazılarını aşağıdaki gibi belirtebiliriz;
e-Devlet : "Kamu hizmetlerinin, vatandaşlara, çalışanlara ve iş ortaklarına BT vasıtasıyla ulaşmalarını ve bundan yararlanmalarını sağlayan organizasyon."
e-Devlet : "Bilgisayar sistemleri ve yazılımları ile desteklenen ve kesintisiz olarak günün 24 saati, haftanın 7 günü, yılın 365 günü çalışan kamu organizasyonlarının bütünü."
e-Devlet : "Devletin vatandaşlara karşı yerine getirmekle yükümlü olduğu görev ve hizmetler ile vatandaşların buna karşılık devlete karşı olan görev ve hizmetlerinin karşılıklı olarak elektronik iletişim ve işlem ortamlarında kesintisiz ve güvenli olarak yürütülmesi."
e-Devlet : "Kamu kuruluşları, vatandaşlar ve ticari kurumlar arasındaki bilgi, hizmet ve mal alışverişlerinde teknolojinin kullanılmasıyla performansı ve verimlilik artışını hedefleyen devlet modeli."

E-devlet, sürekli takip ve denetim isteyen yeni bir yaşam biçimi olarak ifade edilmektedir. Dolayısıyla, e-devlet sanıldığı gibi sanal bir devlet olmayıp, gerçek hayattaki devletin, teknoloji olanaklarını kullanarak çağın gereklerine uygun olarak yeniden yapılandırılması halidir.

E-devlet, ilk bakışta her ne kadar kamu hizmetlerinin elektronik ortama taşınması faaliyetinin bir sonucu olarak görünse de, aslında daha derin bir ifade söz konusudur. Devletin elektronikleşmesinde, bilgi ve iletişim teknolojileri gerçek anlamda birer araç niteliğindedir. Temel hedef ise, bilgi işleme kapasitesi arttırılmış, acil karar alabilen ve ihtiyaçlara hızlı cevap verebilen bir devlet yapısının oluşturulmasıdır (Milli Emlak Genel Müdürlüğü).

1.1 E-DEVLET VE AMAÇLAR

Kamu yönetiminin toplumun ihtiyaçlarına cevap vermek ve üstlendiği görevleri etkili bir şekilde yerine getirmek esasına yönelik olarak kurulan bu sistem ile insanlar işlerini devlet kapılarında sıra bekleyerek değil, bilgisayar başında farelerine tıklayarak yapacaktır. Internet teknolojilerinin kamu hizmetlerini sağlamada kullanılmaya başlamasıyla birlikte kamu sektörünün işleyiş verimliliği büyük ölçüde artarken, devlet vatandaşa "bir tık" kadar yakın olabilecektir. İsteyen herkesin dünyanın her yerinden "7 gün 24 saat" bilgiye ulaşımının ve vatandaşların her konuda görüşlerini rahatça iletmelerinin sağlanması "devlet-vatandaş" ilişkilerini farklı bir düzeye taşıyarak "halk için var olan devlet" kavramının güçlenmesini sağlayacaktır (Özcan, 2003. s.20).

e-Devlet; kamu kurum/kuruluşları, vatandaşlar ve ticari kurumlar arasındaki bilgi, hizmet ve mal alışverişlerinde bilgi teknolojilerinin kullanılması yoluyla performans ve verimlilik artışını hedeflemektedir.

e-Devlet oluşumundaki amaçlar ise şunlardır:
• Devletin şeffaflaşması, "halk için varolan devlet" anlayışının benimsenmesinin sağlanması,
• Devletin hızlı ve etkin bir şekilde işleyişinin sağlanması,
• Her düzeyde vatandaşın yönetime katılımının sağlanması,
• Kurumlar arası bilgi alışverişinin sağlanarak iş ve veri yinelenmesinin önlenmesi,
• Kamunun hizmet verdiği vatandaşların yaşamlarının kolaylaştırılması,
• Karar vericilerin bilgiye dayalı karar verme süreçlerinin geliştirilmesi ve hızlandırılması,
• 7 gün 24 saat hizmet verilmesi,
• Bürokrasinin azaltılmasıdır.
Bunların gerçekleşmesi durumunda sağlanacak yararlar;
• Zamansal kazanç sağlanacaktır,
• Maliyetler düşecek ve verimlilik artacaktır. Kamu hizmetlerinde gerçekleşen harcamalarda tasarruf sağlanması, kamu harcamalarının azaltılması ve yapılan kağıt harcamalarının kontrol altına alınması maliyetlerin düşmesini sağlayacaktır,
• Memnuniyet artacaktır,
• Ekonomik gelişim desteklenecektir,
• Hayat kalitesi artacaktır,
• Bireysel katılımı artacaktır,
• Kağıt bağımlılığı ve kullanımı azalacaktır,
• Kamu ile olan işlemler için vatandaşın talep ettiği bilgilere bir noktadan ve doğru şekilde ulaşılacaktır. Böylece insan yanlışları en aza indirilecektir,
• Bilgi ve iletişim teknolojileri ilk kurma maliyeti yüksek olmasına karşın zaman boyutunda toplam sahip olma maliyetinin düşmesi, verilecek olan hizmetin daha hızlı sunulması, işletme giderlerinin azalması, doğru bilgiye ulaşım vs. gibi olumluluklar hizmetin elektronik olarak sunumu için bir neden olacaktır,
• e-Devlet aynı zamanda hem kamu hem de vatandaş için karar almada kolaylık ve hız sağlayacaktır,
• e-Devlet'te vatandaşın talebi ön plana çıkacaktır,
• Vatandaş ile devlet arasındaki ilişki gelişecek, güven ortamı oluşarak kuvvetlenecektir (Türkiye Bilişim Derneği).

1.2. E-DEVLET VE ALTYAPI

E-Devlet oluşumunda; bilgisayar donanımları ve yazılımlarının etkin kullanımının yanı sıra bilgi üretimi ve paylaşımı da çok önemlidir. Bu amaca uygun olarak kurulan kurumsal Internetler(Intranet) e-Devlet oluşumunun da temel adımıdır. Kurumsal bilgi üretimi ve paylaşımını tamamlamış kurumların e-Devlet içindeki erişiminde en yaygın araç olarak devlet portallarının kurulumu önerilmektedir. Devlet portallarının bir altında ise, kurumsal portalların yer alması devletin klasik hiyerarşisini tamamlar nitelikte olmaktadır.

Devlet portalı oluşumundan itibaren çözülmesi gereken sorunların başında ulusal ağ iletişiminin yaygınlaştırılmasıyla iletişim hızında ve performansındaki gelişiminin sağlanması ve ucuzlatılması gelmektedir. İkincil olarak çözülmesi gereken sorun ise; vatandaşların devlet portallarına erişimi nasıl sağlayacakları ve Internet servis sağlayıcılarının e-Devlet oluşumunun neresinde olacağıdır.

Altyapının hazırlanmasındaki öncelikli adımlar şunlardır;

• Hukuksal Altyapı
Çevrimiçi hizmetlere geçerken, gerekli hukuksal düzenlemeler gerçekleştirilmelidir. Bu çerçevede öncelikle elektronik imza ve elektronik dokümanlara hukuki geçerlilik sağlayacak yasal düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.
• Teknolojik Altyapı
Çevrimiçi hizmetlere geçerken, teknolojik altyapı tasarımları gerçekleştirilmeli ve hızla uygulama planı hazırlanmalıdır.
• İnsan
Toplumun öngörülen sistemlere adaptasyonu için gerekli eğitimler sağlanmalı, değişim yönetimi gerçekleştirilmelidir.

• e-Devletin Finansmanı
E-Devlet çok ciddi finans kaynaklarının yatırıma dönüştürülmesini gerektirdiğinden için, finansman için klasik bütçe hazırlama usullerinin dışında yeni modeller oluşturulmalıdır. E-Devlet yatırımları bilgi işlem bütçelerinin dışındaki tüm birimleri de ilgilendiren bir yaklaşım gerektirir.

Finansman sorununu çözücü yaklaşımların başında, e-devlet servislerinin sunulduğu ortamlara alınacak ticari reklamlar, servisleri kullanmak isteyen kullanıcıların üyelik sistemiyle belirli bir ücret ödenmesi veya kamu hizmetlerini on-line talep edenlerden işlem başına belirli ücret talep edilmesi gelmektedir.

• Hizmet Altyapısını Oluşturmak
Kullanıcıların en verimli şekilde hizmet alabileceği teknolojiler belirlenmeli ve gerekli altyapı oluşturulmalıdır.
• Hizmet(servis) Mekanizmasını Oluşturmak
Servis mekanizmasını oluşturmak, sistem bileşenlerinin bir arada çalışma prensiplerini belirlemeyi gerektirir. Bilgiye ulaşma, saklama, paylaşma prensipleri servis mekanizması tarafından belirlenir. e-Devlette tüm birimler arasında etkin bir veri paylaşım sistemi oluşturulmalı ve içerik meydana getirilmelidir.
• Güvenlik ve Gizlilik
e-Devlet hizmetleri kullanıcılarının bilgilerini güvenli bir ortamda saklamalı, ve kullanıcılar gizlilik prensiplerinin uygulandığından emin olmalıdırlar. e-Devlet oluşumunda bilgi güvenliği vazgeçilmez ve önceliği çok yüksek uygulamalardan biridir. Bilgi güvenliği konusunda en belirgin ve yaygın uygulama elektronik imza ve sayısal imza konusunda görülmektedir (Milli Emlak Genel Müdürlüğü).

2. DÜNYADA E-DEVLET

Dünya'daki e-Devlet yaklaşımları öncelikli olarak yerel yönetimlerdeki uygulamalarla başlatılmıştır. Diğer yandan Batı toplumundaki devlet vatandaş ilişkisinde var olan "beyan edilen bilginin doğru olduğu" güvenine dayalı ilişki, e-Devlet'e geçişi kolaylaştırmakta ve kurulan güvenlik sistemi yalnızca bilgilerin yetkili olmayanlarca kullanılmaması üzerine ya da bozulmaları önlemek üzerine tasarımlanmaktadır.
Gelişmiş ülkelerde e-Devlet servisleri ve uygulamaları konusunda bir çok Üniversitede araştırma projeleri başlatılmıştır. Örneğin, Washington State, California, Texas, ve Boston Üniversiteleri'nde konu ile ilgili önemli projeler yürümektedir (Türkiye Bilişim Derneği).
İngiltere ve Kanada'da e-Devlet çalışmaları doksanlı yılların ortalarında başlatılmıştır. Bu ülkeler e-Devlet oluşumunda organizasyon içinde yer alan sivil toplum kuruluşları ile yerel yönetimlerin Bilişim Teknolojileri (BT) sektöründen nasıl etkilendiklerini ve beklentilerinin ne olduğunu belirleyerek çalışmalarını şekillendirmişlerdir. Dünyadaki e-Devlet çalışmalarındaki yaklaşımların şu başlıklar altında ele alındığını görmekteyiz:
• e-Devlet servis önceliklerinin belirlenmesi,
• e-Devlet servislerinin sunulmasında sivil toplum örgütlerinin rolünün daha belirgin olması,
• Özel sektörün e-Devlet' teki hizmet rolünün yeniden tanımlanması,
• e-Devlet organizasyonu dışında kalan ya da kalmak isteyen bireylerin haklarının korunması.

2.1 DÜNYADA E-DEVLET ÇALIŞMALARI

e-Devlet uygulamasında dünyada Singapur ilk sırada yer almaktadır. Singapur Hükümeti, "Ulusal Bilişim Teknolojileri Planı"nı 1981 yılında uygulamaya koymuştur. Planın Hükümet Bilgi Alt Yapısı projesi bugünkü e-Vatandaş (e-Citizen) oluşumunun temel desteği olmuştur. e-Vatandaş 1997 yılında Singapur'da pilot çalışma olarak başlatılmış, bugün 45'i aşkın yaşam olayına ilişkin 150'den fazla servisi vatandaş ve özel sektöre sunar duruma gelmiştir. Siteye ilk girildiği anda daha önceden yapılan işlemlerin hatırlatılması yapılmaktadır (E-Citizien Government Service).

Öte yandan, Avrupa Komisyonu, Aralık 1999 tarihli e-Europe Girişimi ile, Avrupa'nın dünyadaki en dinamik ve rekabet gücü en yüksek pazar haline getirilmesini amaçlamıştır. Buna yönelik olarak özellikle Internet alanında yeni ekonomi için altyapı kurulması hedeflenmiştir. Bu çerçevede üç temel amaç belirlenmiştir; daha ucuz, daha hızlı ve daha güvenli Internet; insan kaynaklarına yatırım ve Internet kullanımını özendirmek.

Bununla birlikte AB, adaylık sürecinde bulunan Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin de benzer hedeflere ulaşmasını sağlamak amacıyla e-Avrupa+ girişimini başlatmış ve bu kapsamda ülkemizin de katılımını istemiştir (Yanık).

Dünya'daki uygulamalara baktığımızda e-Devlet çalışmalarının, yerel yönetim servislerinin geliştirilmesine yönelik bilgisayar uygulama çalışmaları şeklinde ortaya çıktığı görülmektedir. Bununla birlikte; İngiltere, Hollanda, Belçika ve Fransa'daki e-Devlet oluşumu çalışmalarında, özellikle "kurumsal iletişimin sağlanması, yasal düzenlemeler ve kişi haklarının korunması " konularında sivil toplum örgütlerinin önemli katkıları alınmıştır. Bu ülkelerde sivil toplum örgütlerinin e-Devlet oluşumuna katkıları yaklaşık beş yıldır süregelmektedir. Benzer şekilde, başta ABD'de olmak üzere, birçok Avrupa Birliği ülkesinde Üniversiteler e-Devlet çalışmalarının doğrudan içinde yer almaktadır. Kanada ve Singapur'da ise e-Devlet çalışmalarını bu amaçla kurulmuş olan enstitü ve kurumlar yönlendirmektedir.

ABD'de bu konudaki en somut çalışmalar eyalet portallarının kurulumu şeklinde görülmektedir (http://www.firstgov.gov). Örneğin California eyalet portalı, trafik vergisi, lisans yenileme gibi birçok çevrimiçi hizmetlerin sunulduğu kişiselleştirilebilir bir portal yapısındadır. North Carolina eyalet portalı ise, bu hizmetlerin yanı sıra vatandaşlara, işyerlerine ve devlet çalışanlarına özel içerik ve çevrimiçi hizmetler sunan bir yapıda kurulmuş olup, 2000 yılı içinde American Government Technology tarafından en iyi eyalet portalı seçilmiştir.

Bilindiği gibi ABD'de vatandaş ve kurumların yerel idareye, eyalete ve federal devlete karşı vergi yükümlülükleri bulunmaktadır. Yerel idareler ve eyalet yönetimleri web portalları aracılığıyla vergi tahsilatı işlemlerini çevrimiçi yapmaktadır. Vatandaşlar ve kurumlar siteye üye olarak banka hesapları ve kredi kartları aracılığıyla vergi ödemelerini yapabilmektedir.Federal devletin vergi sitesi (http://www.irs.gov) aracılığıyla federal vergiler ödenebilmektedir.

ABD'deki diğer e-Devlet uygulamalarından bazıları ise Nüfus İdaresi Bilgilendirme Portalı (http://factfinder.census.gov), Ticaret Bakanlığı (www.doc.gov), Florida Sanal Okulu Uzaktan Eğitim Projesi (http://www.flvs.net) şeklinde belirtilebilir.

Arjantin'de 1995 yılında ehliyetler akıllı karta dönüştürülmüş ve bu şekilde başlayan uygulama sayesinde işlemler çok daha verimli yapılmaya başlanmış ve trafik cezaları ve diğer yasal ödemelerde önemli girdi artışları sağlanmıştır (Worldbank Group).

İngiltere hükümeti, "U.K. Government Gateway" projesini yürütmektedir (www.gov.uk). Projenin ilk fazı olan XML tabanlı portal şu anda çalışmaktadır. Bu portal, 1000'i aşkın devlet sitesine bağlantı sağlamaktadır. 15 hafta süren ilk aşamada mimari yapı oluşturulmuş ve ilk uygulamalar başlamıştır. Bu uygulamalar şu anda bilgilendirme ağırlıklıdır. Hedef, 60 milyon vatandaş ve 3 milyon işyeri için 200 merkezi ve 482 yerel devlet kuruluşunu "one-stop shop" yaratmak üzere birleştirmektir. Devlet işlemlerinin 2005 yılına kadar %100'ünün elektronik ortama taşınması hedeflenmektedir (Development Gateway).

3. TÜRKİYE'DE E-DEVLET YÖNETİMİ UYGULAMALARI
3.1. TÜRKİYE'DE E-DEVLET YÖNETİMİ VE POLİTİKALARI

Bir ülkede e-devlet kurma çalışmaları o ülkenin kamusal bilgi ağının kurulması ile başlatılmalıdır. Bu açıdan bakıldığında, ülkemizde kamu bilgi otoyolunun kurulmasına ilişkin gelişmelerin verilmesi gerekir. Daha sonra kamu hizmetleri düzeyinde kurumsal olarak birbirlerinden bağımsız web sayfalarının oluşturulduğu göze çarpmaktadır. Kamu kurumlarının web sayfalarının karşılıklı etkileşimli (interaktif) olmaması; vatandaşların ihtiyaçları doğrultusunda değil de; genelde online kamu hizmeti veren kurumları tanıtıcı yönde bilgiler vermesi; Türkiye'nin e-devlet oluşumunu gerçekleştirmesi yönünde atacak adımının hayli fazla olduğunu açıkça göstermektedir (Özcan:2003,25).

Türkiye'de kamusal bilgi altyapısının ve kamu bilgi otoyolunun kurulmasına yönelik olarak alınan kararların başında Ulaştırma Bakanlığı'na bağlı Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu'nun aldığı karar gelmektedir. Bu kararın sonuç raporu "Türkiye Ulusal Enformasyon Alt Yapısı Ana Planı" ismiyle Ekim 1999 yılında hazırlanmıştır. Raporun en önemli kısmı kamusal alanda yeni kurumsal yapılanmayla ilgili önerilerde bulunmasıdır. Bu öneriler 4 ana başlık altında toplanmış ve Türkiye için gerekli uygun model önerilerinde bulunulmuştur. Bu 4 ana başlık ise aşağıda sıralanmıştır (Özcan:2003,28):

1.Enformasyon Alt Yapıları ve Bilgi Toplumu Yapılanmaları,
2-Telekomünikasyon Alanında Düzenleyici Yapılar,
3-Kamu Yönetiminde Teknolojilerin Kullanımıyla ilgili Yapılanma,
4-Enformatik Sanayi Politikalarıyla ilgili Yapılanmalar.

Bu öneriler içerisinde e-devlet oluşumuna hepsinin dolaylı katkısı olmakla birlikte; kamu yönetimindeki teknolojilerin yapılandırılması doğrudan doğruya bir katkı sağlamaktadır. Bu maddenin özellikle üzerinde durduğu nokta, kamu kurumlarının enformasyon ve iletişim teknolojilerinin üst düzeyde kullanımını engelleyici bir bürokrasi ve mevzuat eksikliği hususudur. Türkiye'nin e-devlet olma gayretlerinde tespit edilen bir diğer eksiklik ise, birçok kamu kurumun ellerindeki mevcut bilgiyi halen elektronik ortama girmemiş olmasıdır. Bütün bu işlemlerin gerçekleştiğini düşünürsek göze çarpan bir diğer eksiklik ise, kamunun bilişim (e-devlet) hizmeti vermesini sağlayacak Türk Telekom'un kuracağı ulusal bilgi alt yapısının fiziksel omurgası üzerinden kamu birimlerinin her türlü gereksinimini sağlayacak bir kamu bilgi otoyolunun kurulması gereğidir. Türkiye'de Internet servis sağlayıcılarına, kurumsal ve bireysel kullanıcılara Internet erişimi sağlamak amacıyla kurulan TTNET (Türk Telekom NET), yüz kırk erişim noktası ile çekirdek düğüm noktaları olan Ankara, İstanbul, İzmir, Adana, Antalya, Samsun, Kayseri illeri 155 Mbps hızında diğer iller ise 34-2 Mbps (Megabit) arasında değişen hızlarla birbirine bağlanmıştır. Gelişmiş ülkelerin ulusal bilgi alt yapıları ile karşılaştırıldığında küçümsenmeyecek bir hıza sahip Türkiye'nin, e-devleti gerçekleştirme konusunda geri kalmasının nedenleri arasında kamu birimlerinin işbirliği ve eşgüdümü gerçekleştirmemesi sayılabilir (Özcan:2003,32).

Bir diğer kamusal e-devlet çalışması ise Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu tarafından 1997 yılında alınmış olan kararın raporudur. Ulusal Kamu Bilgisayar Ağı (Kamu-Net) projesinin ilk kez bu raporda bahsedilmesi dikkat çekicidir. Kamunun enformatizasyonunun önemine değinilen bu rapordan sonra Başbakanlık Yönetim Bilişim Sistemi Merkezi'nin yardımıyla Mayıs 2000 yılında "Kamu Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması"na ilişkin bir takım öneriler verilmektedir. Bu önerilerde Kamu Yönetimi 'Yasal Yapılanmaların Gerçekleşmesi' ve 'Elektronik Yönetimin Oluşturulması' adları altında iki ana kısma ayrılmıştır. Birinci kısım, İdari, Mevzuat ve Personel Yapılandırılmasına; ikinci kısım ise Kamu-Net olarak adlandırılan Başbakanlık Yönetim Bilişim Sistemi, Bakanlıklar ve ilgili Kuruluşlar Yönetim Bilişim Sistemi ve Hükümet Yönetim Bilişim Sistemi olarak ayrılmaktadır (Özcan:2003,18). Bununla birlikte, KAMU-NET çerçevesinde mevzuat Bilgi Bankası kurulması, kamu kurumlarının yazışma ve dosyalama sisteminin oluşturulması, hükümet faaliyetlerinin Internet ortamında izlenmesi, elektronik başvuru ve takibinin yapılması, kamu yazılım merkezinin kurulması, kamu kurumlarında 'vatandaş sayfası"nın oluşturulması, evrak sirkülasyonun Internet üzerinden yapılması gibi işlemlerin de yürütülebileceği söylenmektedir. Tüm bu bilgilere ek olarak çeşitli bakanlıklar tarafından yatırım programlarında yer aldığı halde proje uygulamalarına ayrılan ödeneğin bilinmediği gerçeğini de göz ardı etmeden uygulanan bazı projeler bulunmaktadır. Bunlardan bazıları, Gümrük Müsteşarlığının GlBSO, Hazine Müsteşarlığının Hazine Veri Sistemler Projesi, İç işleri Bakanlığı'nın Mernis Projesi, Emniyet Genel Müdürlüğü'nün Bilgi İşlem projesidir. Bütün bu gelişmeler dikkate alındığı zaman, Türkiye'nin e-devlet olma gayretleri kamu birimleri alanında eksikliği hissedilen işbirliğinin olmayışı nedeni ile arka planda kalmaktadır.

Bir diğer önemli işbirliği eksikliği de kamu ile özel sektör arasında yaşanmaktadır. Halbuki, Türkiye e-devlet sayesinde bilgi ve iletişim teknolojilerini de kullanarak özel sektör ile rekabetçi bir ortama girebilir ve kamu gelirlerini bu vesileyle arttırabilir. Avrupa Birliği ile uyum sürecinde olduğumuz şu günlerde, halkın beklentileri doğrultusunda bir e-devlet oluşumu gerçekleştirmelidir. Çünkü e-devlet oluşumu, devletten değil halktan gelen istekler doğrultusunda gerçekleşmektedir. Bir diğer üzerinde durulması gerekli nokta da, projelerin oluşturulduğu gibi uygulanabilir ve sürdürülebilir olmasını ve bunlardan sonuç alınmasını sağlamaktır. Ayrıca, sonuçlanan projelerin de gelişen çağa ayak uydurulmaları sağlanmalıdır. E-devlet oluşumları, bütünleşik bir sistem sayesinde gerçekleşmektedir. Bunun için Türkiye'deki kamu kurum ve kuruluşları öncelikle ellerinde mevcut olan dokümanları elektronik ortama geçirmelidir. Her kurumun kendine ait bir web sayfası bulunmalıdır. Web sayfaları da tasarlanırken, sadece kurumun amacı ve faaliyetlerini tanıtıcı ve vatandaşı bilgilendirici yönde değil; müşteri durumunda olan yurttaşın işlerini de yine elektronik ortamda gerçekleştirmesini sağlayacak interaktif bir şekilde organize edilmelidir. Halkın elektronik veri-tabanlarını ve elektronik sistemleri kullanabilecek düzeyde eğitilmesi ve kolay kullanım özelliği olacak şekilde tasarlanması gerekli bu web sitelerinin tek bir portal üzerinden sunulması gereği Türkiye'nin e-devleti gerçekleştirmesi hususunda gözden kaçırmaması gerekli önemli bir noktadır. Tabii ki bu işlemleri gerçekleştirecek yetişmiş insan gücünün de gerek maddi gerekse manevi açıdan tatmin edilmesi gerekmektedir. Ülkemizde "bilgi toplumu" olma bilincini oluşturacak ve devletin her noktasındaki e-gelişmeleri başlatarak organize edecek bir Bakanlığın (adı ister Bilgi Toplumu Bakanlığı isterse Bilgi/Enformasyon Bakanlığı olsun) çok geçmeden kurulması gereği vardır. Gelişmiş ülkelerin gerçekleştirdiği gibi, Türkiye Cumhuriyeti Devleti de e-devlet oluşturma konusunda belirli plan ve program dahilinde hedeflediği yollara ulaşmasını gerçekleştireceği bir 'e-devlet oluşturma politikası' gütmelidir.

e-Devlet'te hedef vatandaşlara en iyi hizmetin götürülmesi olmasına rağmen, ABD'nde yapılan araştırmalar bu yolla, devletin iş yükünün % 40 oranında azaldığını ve yapılan işlemlerden ve personelden bir çok alanda tasarrufa gidildiğini göstermektedir. Türkiye mevcut durumu ile e-Devlet için yeterli adımları atamamış, sadece kurumsal bazda oluşturulan kısıtlı web uygulamaları ile kalmıştır. Türkiye halihazırdaki gelişmelerle bu çizgiden uzak bir noktadadır. Türkiye'de ise madalyonu diğer yüzünü görüyoruz. Taylor Nelson Sofres tarafından 27 ülkede gerçekleştirilen e-Devlet Araştırmasına göre, Türkiye Internet üzerinden kamusal hizmetlerin kullanımında %3 ile Endonezya ve Rusya ile birlikte sonuncu sırada yer alıyor, hem de kullanılan kamusal hizmetler, bilgi almak (yüzde 2) ve Internet üzerinden formlara ulaşmak ve bunları basmakla (yüzde 1) sınırlı. Vatandaşların değil, verilerin koşuşturduğu bir devlet- amaç olmalıdır.

3.2. E-YALOVA

e-Devlet'in illerde uygulanması bazı kaynaklarda e-kent olarak nitelendirilmiştir. e-kent ile ilgili oluşumları daha iyi açıklayabilmek için Yalova'da gerçekleştirilen çalışmalar örnek olarak sunulabilir.

Yalova'da e-devletin alt yapılarının hazırlanması konusunda çalışmalar hızla sürdürülmektedir. Bilgi toplumunun sağladığı olanaklardan daha iyi yararlanabilmek amacıyla Yalova Meclisinde var olan 16 komisyonun yaptığı ortak bir çalışma sonucunda; "Kısa ve Uzun Vadeli Plan, Program ve Proje Özetleri" başlığı altında çeşitli hedefler tespit edilmiştir. Bunlar arasından üzerinde önemle durulan projelerden biri de Yalova'nın Bilişim Şehri olması projesidir. Bilişim sektörünün sağladığı istihdam, verimlilik, yüksek katma değer, çevreyi koruma ve ihraç edilebilir global ürünler ortaya koyması bakımından ve Yalova'nın kısa sürede kalkınabilmesi açısından, Yalova'nın bir bilişim şehri olmasının, çok önemli bir hedef olduğu anlaşılmıştır. Bu hedefin gerçekleştirilmesi için, Yalova'da Bilişim İhtisas Organize Sanayi Bölgesi ve Bilişim Teknolojileri Geliştirme Bölgesi kurulması çalışmaları hızlı bir şekilde başlatılmıştır.

Başbakanlığın destek ve yönlendirmesi ile, değişik 12 kurum ve kuruluş temsilcilerinden oluşturulan Ulusal Bazda Takip, Koordinasyon ve İzleme Çalışma Grubu, Yalova'da yapılan çalışmaların teşvik edilmesi, uygulamaların yerinde incelenmesi, gerekli yönlendirmenin yapılması ve Yalova'nın pilot şehir olması konularını da görüşmek üzere 13 Şubat 2002 tarihinde Yalova'da toplanmıştır.

Bu arada Bahçeşehir Üniversitesi Mühendislik Fakültesi yetkilileri, Yalova şehrini kendileri için önemli bir laboratuar olarak görmüşler, yerel yönetimle ortak çalışmalara girmişler ve E-Yalova Projesinin esas hatlarını hazırlamaya talip olmuşlardır. Daha sonra bunlar tarafından E-Yalova Projesi olarak belirttikleri bir proje hazırlanmıştır. Bu projede, dünyada birçok ülkede başlayan e-devlet projeleri henüz başlangıç safhasında olduğu için belki de ilk defa büyük ve önemli bir dönüşüm projesini ülkemizin bütün dünya ülkeleri ile aynı anda yapmasını büyük bir fırsat olarak değerlendirilmektedir.

3.3. YAPILAN ÇALIŞMALAR

Ödenek sağlanamamasına rağmen, Yalova'nın mevcut potansiyeli harekete geçirilerek yapılan çalışmalara devam edilmiştir.

Yalova Valiliği olarak 1998 yılında yapılan Yalova Kongresinde alınan kararlar ışığında Yalova'nın coğrafi konumu, eğitim ve altyapısı da göz önünde bulundurularak 1 Ocak 2001 tarihinde Yalova'da, Türkiye'nin ilk Bilişim Organize Sanayi Bölgesi çalışmalarını başlatmıştır. Bu konuda öncelikli olarak Valilik, Belediye Başkanlığı ve Ticaret ve Sanayi Odası Başkanlığı katılımı ile Bilişim Organize Sanayi Müteşebbis Heyeti oluşturulmuştur.

Yapılan önemli çalışmalardan biri olarak 1 sayfada Yalova Portalı oluşturuldu. Oluşturulan portalda, "www.yalova.gov.tr" adresi ile, Yalova ile ilgili kamu ve özel tüm kurum ve kuruluşlara ve sivil toplum örgütlerine, en ücra köşedeki bir okula kadar, isimleri ile ulaşılabilmesi için çalışmalar devam edilmektedir. Internet ortamına web sayfası oluşturarak giriş yapan; Yalova ile ilgili her birime, Internet adresinin bilinmesine gerek olmaksızın bu sayfadan ulaşabilecektir. Hatta Yalova ile ilgili, milletvekilleri gibi önemli kişisel web sayfalarına da buradan ulaşabilecektir. Böylece bu sayfadan, Yalova'da web sayfası olan özel ve kamu bütün birimlere kısa ve hızlı bir şekilde ulaşabilecek şekilde bir sistem kurulmuştur. Bu sayfa böylece bir il ile ilgili önemli bütün bilgilere, sistemli ve kapsayıcı bir şekilde ulaşılacak bir sayfa olmaktadır. Bu çalışmalar tamamlandığında, önemli bilgilerden oluşacak şekilde, il bilgi sisteminin alt yapısı kurulmuş olacaktır.

Yalova Valiliği bünyesinde, Kriz Merkezi ve tüm Kamu Kurum ve Kuruluşlarının, imkan ve mevzuat çerçevesi içerisinde Internet ortamında web sayfaları da oluşturarak hizmet ve tanıtımlarının yapılması için çalışmalara devam edilmektedir. Yalova'da bugüne kadar 18 kamu kurum ve kuruluşu web sayfası oluşturmuştur. Diğer kurumlarda da web sayfası oluşturma çalışmalarına hızlı bir şekilde devam edilmektedir.

Yalova merkezindeki tüm mahalle muhtarlıkları bilgisayar ortamına kavuşturularak, önemli bilgiler bilgisayar ortamına aktarılarak hizmetler daha hızlı yapılmaya başlanmıştır.Özel İdare imkanları ile tüm köy muhtarlıklarına bir bilgisayar takımı alınarak teslim edilmiştir. Diğer kamu görevlileri gibi mahalle ve köy muhtarlarının da eğitilmesi sağlanmaktadır. Köylerde de bilgisayar kursu açılmaya başlanmıştır. Örneğin, Safran köyünde yaklaşık 70 kişiye bilgisayar kursu verilmiştir.

E-Yalova projesi kapsamında, il içinde öncelikle kamu kurum ve kuruluşlar arasında yazışmaların yapılacağı, bilgi paylaşımının sağlanacağı intranet sisteminin ve ortak veri tabanının oluşturulması ile ilgili çalışmalar başlatılmıştır. Bu konuda ilgili kurumlar arasında yapılan toplantılar ve görüşmeler sonucunda öncelikli olarak, her kamu kurum ve kuruluşun görevleri ile ilgili olarak diğer tüm kurumlardan ihtiyaç duyduğu bilgilerin, güvenilirlik ve mevzuat açısından sınıflandırılarak tespit edilmesine karar verilmiş ve bu konuda tespitler yapılmıştır. Ayrıca Yalova Telekom Müdürlüğü tarafından, güvenilirlik, maliyet, hız ve verimlilik durumlarına göre, elektronik ortamda ortak veri iletişim için çeşitli fiziksel altyapı ve sistem alternatiflerinin tespit edilmesine karar verilmiş ve bu konuda da çalışmalara başlanılmıştır.

SONUÇ

Toplumların teknolojik olarak gelişmeye başlamasıyla beraber ihtiyaçlarında da bir takım değişiklikler meydana gelmiştir. Bu değişiklere farklı çözüm yollarının bulunmaya çalışılmasının imdadına yine hızla değişen bilgi ve iletişim teknolojileri yetişmiştir. Devletler de bu durumdan faydalanmak istemiş ve devlet eliyle gerçekleşen kamu hizmetleri elektronikleşmeye başlamıştır. Bu elektronikleşme de e-devlet kavramını gündeme getirmiştir. Kamu hizmetlerinin elektronikleşmeye başlamasıyla beraber, "devlet kapısı" terimi yerini "devlet portalı" terimine bırakmıştır.

Ülkemizdeki tüm kamu kurum ve kuruluşları kapsayacak şekilde bir e-devlet projesi yapılmalıdır. Gerekli donanımdan, iletişim ve personeline kadar gerekli tüm unsurlar bu projede belirtilmelidir. Teknolojik donanımlarla olabildiği kadar tüm kamu hizmetlerinin elektronik ortamda en verimli şekilde verilmesi doğrultusunda bu proje hazırlanmalıdır. Gerekli ödenek de sağlanarak bir an önce uygulamaya da geçilmelidir.

Merkezden yapılması gereken çalışmalar beklenmeksizin illerdeki çalışmalara daha hızlı ve verimli şekilde devam edilmelidir. Eğitimden, interaktif ortamda kamu hizmetlerin verilmesine kadar gerekli çalışmalar, ödenek beklenmeksizin mahalli imkanlarla sağlanmaya çalışılmalıdır. e-Devlet'in bir ilde uygulanışının örnekleri başarılmaya çalışılmalıdır. Özellikle vatandaşın en çok talep ettiği kamu hizmetleri standartlaştırılarak, bunların interaktif ortamda verilmesi sağlanmalıdır.

KAYNAKLAR

ActiveLine. 2003 "E-Devlet neden gerekli?" ;
http://www.activefinans.com/activeline/sayi22/edevlet.html

Development Gateway, "E-Government" ;
http://www.developmentgateway.org/node/130619/

E-Citizien Government Service (Singapore) ; http://www.ecitizen.gov.sg

E-Türkiye, http://www.e-turkiye.gov.tr

INET-TR, 2001, "İnternet Üzerinde Çalışan Devlet (E-Devlet)"
http://inet-tr.org.tr/inetconf7/bildiriler/69.doc

INET-TR, 2002, "E-Devlet ve E-Türkiye'nin Neresindeyiz?";
http://inet-tr.org.tr/inetconf8/panel/eturkiye-panel.doc

Milli Emlak Genel Müdürlüğü. 2002 "E-Devlet" ;
http://www.milliemlak.gov.tr/e_devlet/e_devlet.htm

Özcan, Ahmet Şahin ; Yayınlanmamış Makale, "Yönetişimde e-Devlet Uygulamaları ve e-Yalova Örneği", Yalova, 2003

Türkiye Bilişim Derneği.2002 "Türkiye Bilişim Şurası E-Devlet Çalışma Raporu ;
http://www.bilisimsurası.org.tr

Yanık, Levent. 2002, "Değişimin Rotası E-Türkiye" http://www.teknoturk.org/docking/yazarlar/levent.yanik.htm

Worldbank Group, "Studies of e-Government" ; http://www1.worldbank.org/publicsector/egov/egovstudies.htm

63070 kez görüldü, 0 kez indirildi.

<< --
 
EBSCO
PROQUEST
CABELLS DIRECTORY
INDEX COPERNICUS
SOCIOLOGICAL ABSTRACTS
ASOS Akademia Sosyal Bilimler Index
Üye Girişi
DUYURULAR/HABERLER
Dergide yayınlanan yazılardaki görüşler ve bu konudaki sorumluluk yazarlarına aittir.
Ampirik veriler, değerlendirme sürecinde hakem veya hakemler tarafından talep edilirse, yazar veya yazarlar ilgili verileri paylaşırlar.
Bu verilerin bir başka çalışmada kullanılmaması esastır.
© 2000 - 2024 İş,Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi