Yıl: 2004/ Cilt: 6 Sayı: 2 Sıra: 2 / No: 219 /     DOI:

Türkiye`de Sosyal Güvenlik Sisteminin Sorunları Üzerine
Mustafa ŞAHİN
Vakıf Emeklilik

Sosyal güvenlik sisteminin sağlam aktüeryal temeller üzerine kurulmaması ve mevcut kaynakların yanlış alanlara aktarılması, sosyal ve ekonomik dengelerin bozulmasına neden olmaktadır.Ülkemizin dışında birçok Avrupa ülkesinde son yıllarda en önemli ekonomik sorunlarından birini Sosyal Güvenlik oluşturmaktadır. Avrupa ülkelerinin sosyal güvenlik sistemlerinde ki sorunu, nüfusun yaşlanması ve çalışan sayısının aynı kalması nedeniyle aktif sigortalı başına düşen emekli oranının yükselmesidir.

Ülkemizde, çok ciddi şekilde yanlış ve çarpık kurgulanmış bir sistem sonucunda emekli aylıkları ve muhtaç yaşlılara verilen sosyal yardımlar düşük seviyelerde kalmış, sağlık hizmetlerinde yeterli yaygınlık ve kalite sağlanamamış, sosyal güvenlik kapsamı toplumun tümüne yaygınlaştırılamamıştır. Aktif, pasif ve bağımlılar ile birlikte toplam 58.5 milyon sigortalı nüfusumuzun %61'i SSK, %28'i Bağ-Kur ve %11'i Emekli Sandığı kapsamındadır

Anayasanın sosyal güvenlikle ilgili maddeleri, sosyal devlet olabilmek için teorik anlamda yeterlidir.Türkiye, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ni ve Avrupa Sosyal Şartı'nı imzalamış bir ülkedir. Ülkemizde yanlış kurgulanmış bir sosyal güvenlik sisteminin her yıl verdiği açıklar giderek büyümekte ve son derece büyük bir sorun haline gelmektedir.

Tablo-1 Kadın/Erkek Sigortalılık Durumu

  Kadın Erkek
T.C. Emekli Sandığı (31.12.2002) 758.367 1.614.410
Bağkur 1479 (Zorunlu) 318.962 2.101.137
Bağkur 2926 (Tarım) 16.210 883.599
SSK (30.09.2001) 972.744 3.914.137
SSK isteğe bağlı (03.09.2001) 368.379 520.296
Toplam 2.434.662 9.033.579

Kaynak: Demircioğlu, BURHANETTİN, Kadın ve Sigortalılık, İstanbul, 19 Ocak 2003, Hürriyet Gazetesi İK ,

Tablo-2 Kadın/Erkek Emeklilik Durumu

  Emeklilik Kadın Erkek
T.C. Emekli Sandığı (31.12.2002) Yaşlılık 261.755 671.130
Bağkur 1479 (Zorunlu), (Kasım 2002) Yaşlılık 96.767 619.017
Bağkur 2926 (Tarım), (Kasım 2002) Yaşlılık 2.820 99.482
SSK (30.09.2001) Yaşlılık 394.671 2.024.321
SSK isteğe bağlı (03.09.2001) 756.013 3.413.950

Kaynak: Demircioğlu, BURHANETTİN, Kadın ve Sigortalılık, İstanbul, 19 Ocak 2003, Hürriyet Gazetesi İK

SSK, Emekli Sandığı ve Bağ-Kur'un finansmanı prim biriktirme yöntemine dayanmaktadır. Ancak dengesizlikler nedeniyle biriken fonlar erimiş ve 1990'lardan itibaren sistemin finansmanı fiilen dağıtım yöntemine dönüşmüştür. Bunun yanısıra sosyal güvenlik kurumlarımızın "aktüer kadroları"nın olmaması ilginç bir durum oluşturmaktadır. Son olarak SSK'nın aktüerya dairesi 1982 yılında kapatılmıştır.

Sosyal güvenlik sistemimizde var olan sorunlar, birçok açıdan gelişmekte olan ülkelerin sorunlarıyla benzerlikler göstermektedir. Devletin Emekli Sandığı'na işveren statüsüyle prim ödemek dışında, sosyal güvenlik sistemine katkısı ancak 1992 yılından itibaren başlamış ve 1994 yılından itibaren de giderek artmıştır.

Sosyal güvenlik kurumlarında prim miktarı ile emekli maaşı arasında sağlam bir yapı oluşturulamamıştır. SSK ve Bağ-Kur primlerinin zamanında tahsil edilememesi ile birlikte sistemin dengelerinin kurulması da mümkün olamamaktadır. Bunların yanı sıra kurumsal yetersizlikler de prim tahsilatının düşük düzeyde kalmasına sebep olmuştur.

Kaynak: Türkiye'de Sosyal Güvenlik Sistemi, Ekonomistler Raporu 3, www.ekonomistler.com , s. 11.03.2003

Türk sosyal güvenlik sisteminin sorunlarını üç temel başlıkta toplayacak olursak:
Birincisi, sorunun sadece Türkiye ile sınırlı olmamasıdır. Diğer ülkelerde de sorunların yaşanmasıdır.
İkinci sorun, sosyal güvenlik kurumlarında yaşanan yönetim bozukluklarıdır.
Üçüncü temel sorun ise, kaynak yetersizliğidir. Gelişmekte olan ülkelerde sosyal güvenlik için ayrılan pay, GSMH'nın %3'ü ila %8'i arasında; gelişmiş ülkelerde bu oran %20 ile %35 arasında değişmektedir. Yani 3-4 kat daha fazladır.

Somutlaştırmak gerekirse, sosyal güvenlik sistemimizin sorunları;

* Emekli sayısının çalışan sigortalı sayısına oranı olarak tanımlanan sistem bağımlılık oranının yüksekliği,
* İşgücüne katılım oranının düşüklüğü ve kayıtdışı istihdamın yüksekliği,
* Prim tahsilat oranının düşüklüğü,
* Erken yaşta emeklilik uygulamaları,
* Primi alınmadan yapılan sigorta ödemeleri,
* Borçlanma kanunları,
* Uzayan ortalama ömür nedeniyle artan aylık ödemeleri ve sağlık yardımları,
* Prim gelirleri ile ödenen aylıklar arasındaki ilişkinin zayıflığı,
* Ödenmeyen primlerin gecikme cezalarına uygulanan aflar,
* İdari ve kurumsal yetersizlikler şeklinde özetlenebilir.

 

KAYNAKLAR

1. Fişek, GÜRHAN, Sosyal Güvenlik Sisteminde Reform, www.fisek.org, 26.02.2003.

2. Demircioğlu, BURHANETTİN, Sosyal Devlete Sosyal Meslek, İstanbul, 13 Ekim 2002, Hürriyet Gazetesi İK,

3.Fisunoğlu, H. MAHİR, Sigortacılık Sektöründe Bilimsel Çalışma Yarışması, Milli Reasürans Türk Anonim Şirketi, 1998

4.Şen, MURAT, Memiş, TEKİN, Özel Emeklilik ve Türkiye için Sistem Önerisi, TUGİAD Ekonomi Ödülleri Kitapları - 4, , Rota Yayın Yapım Tanıtım Ticaret Ltd.Şti., İstanbul, 2000

5.Türkiye'de Sosyal Güvenlik Sistemi, Ekonomistler Raporu 3, www.ekonomistler.com, 11.03.2003

62056 kez görüldü, 4 kez indirildi.

<< --
 
EBSCO
PROQUEST
CABELLS DIRECTORY
INDEX COPERNICUS
SOCIOLOGICAL ABSTRACTS
ASOS Akademia Sosyal Bilimler Index
Üye Girişi
DUYURULAR/HABERLER
Dergide yayınlanan yazılardaki görüşler ve bu konudaki sorumluluk yazarlarına aittir.
Ampirik veriler, değerlendirme sürecinde hakem veya hakemler tarafından talep edilirse, yazar veya yazarlar ilgili verileri paylaşırlar.
Bu verilerin bir başka çalışmada kullanılmaması esastır.
© 2000 - 2024 İş,Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi